Maden İşyerlerinde Havalandırma

Yeraltı maden ocakları, çalışma koşulları sebebiyle çok tehlikeli sınıfında yer almaktadır. İş sağlığı ve güvenliği kapsamında yeraltı maden ocaklarının havalandırması için bazı kriterler belirlenmiştir. Bu içerikte, yeraltı maden işyerlerinde havalandırma konusunu anlatıyoruz.

Maden İşyerlerinde Havalandırma

Yeraltı maden ocaklarında yaşanan kazaların meydana gelme sebepleri araştırıldığında, en büyük etkenlerden biri de havalandırma konusudur. Yer altında havalandırma sistemi çok büyük bir öneme sahiptir. Çalışma bölgelerine yeterli oksijenin ulaşması, ortamdaki zararlı gazlarla mücadele için havalandırma sistemlerinin sorunsuz bir şekilde çalışması gerekmektedir. Madencilikte, ortam havasında bulunabilen patlayıcı, zehirli, boğucu gazlar ve toz insan sağlığını tehdit ettiği gibi, yeraltı madenciliğinde de büyük can ve mal kayıplarına sebep olmaktadır.

Yeraltı Maden İşyerlerinde Sınır Gaz Değerleri

Yeraltı Maden İşyerlerinde Havalandırma

• Hava hızı her halde 0.5 m/sn’den az olamaz.
• İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz yollarda hava hızı saniyede 8 metreyi geçmez.
• Havasında %19’dan az oksijen, %2’den çok metan, %0.5’ten çok karbondioksit, 50 ppm (%0.005) den çok karbonmonoksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde gerekli güvenlik önlemleri alınarak mevcut olan tehlikeyi bertaraf etmek amacıyla önleyici faaliyetler ve kurtarma çalışmaları dışında çalışılmaz.
• 8 saatlik çalışma için müsaade edilen en yüksek hidrojensülfür oranı 20 ppm (%0.002)’dir.
• Kömür tozlarının havaya karışmasına engel olacak tedbirler alınmadığı takdirde ocak dışında hava giriş kuyusuna 80 metreden daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulmaz.
• Enerji kesintilerine karşı önlem olarak, havalandırma için kullanılan fanlar yedek güç kaynağına bağlanmalı ve enerji kesintisi yaşanması durumunda otomatik olarak devreye girmesi sağlanmalıdır.
• Havalandırma sisteminin detaylarını kapsayan bir havalandırma planı hazırlanmalı, periyodik olarak güncellenmeli ve işyerinde bulundurulmalıdır. Bu havalandırma planında; ana ve tali vantilatör konumları, güçleri, emici veya üfleyici özellikleri, gaz ölçüm istasyonları, fantüp bezlerinin yanmaz özellikte olduğunu belirten rapor, barajlar, kirli ve temiz hava yönleri yer almalıdır.

Grizulu Maden Ocakları

• Grizulu ocaklarda havalandırma ile ilgili değerler har vardiyada ölçülür, metan gazı ölçümü de bu ölçümlerle birlikte yapılır. Havada %1’den çok metan gazı tespitinde, bu oran %1’in altına düşünceye kadar ölçümler aralıksız sürdürülür.
• Bütün grizulu ocaklar havalandırma planında belirtilen istasyonlarında en geç 10 günde bir gerekli ölçümler yapılmalıdır.
• Havalandırma aşağıdan yukarı doğru yapılır. Eğimi hiçbir kısımda %10’u geçmeyen kesitinin herhangi bir noktasında grizu toplanmasına imkan bulunmayan ve grizu birikimini önleyecek hava akımı sağlanan galeriler havalandırma bakımından düz sayılır.
• Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli yollarda metan oranı %1,5’i, bunların bağlandığı hava dönüş yollarında %1’i geçmez.
• Havasında %2’den çok metan tespit edilen ocaklarda kurtarma ve grizu temizlenmesi dışında çalışma yapılmaz.
• Bacalar, ani grizu boşalabilecek yönlerde veya grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde devam ettirildiği takdirde, yapısal özellikler göz önünde bulundurularak en az 25 metre boyunda kontrol sondajları yapılması sağlanır.
• Ateşleyici, grizulu ocaklarda lağım deliklerini doldurmadan önce 25 metre yarıçapındaki bir alan içinde grizu ölçümü yaparlar. Özellikle tavandaki boşluklar, çatlaklar ve oyuklar kontrol edilmelidir. %1 ve üzerinde metan tespit edilmesi durumunda delikler doldurulmaz.
• Ateşleyici lağımlar doldurulmadan önce ve sonra ölçümü tekrarlar. Metan %1’in altındaysa lağımlar ateşlenir, %1’in üzerindeyse aşağı düşmesi beklenir.
• Kömür tozu bulunan veya oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda ateşlenecek yerlere lağım doldurulmadan önce taş tozu serpmek ve sulamak gibi koruyucu önlemler alınır. Taş tozu serpme işlemi, kömür tozunun yanma ve patlama riskini yok edecek veya azaltacak oranda ve uygun maddelerle yapılır. Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek ve içinde %1.5’den çok organik madde içermeyecek sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olur.
• Yeraltı kömür ocaklarında, gaz degaj riskinin belirlenemediği durumlarda veya yeraltı suyu ile eski çalışma yerlerinden biriken su akışlarının önlenmesi amacıyla; lağım, galeri ve bacalarda ilerleme yönünde 25 metreden az olmayacak şekilde 10 metre ilerleme gerçekleştirildikten sonra her seferinde tekrarlanır. Yapılan sondajın kömür damarı veya fayı kesmesi durumunda dört yönlü olacak şekilde ilave sondajlar yapılır. Eski çalışma bölgeleri veya bu bölgelere 50 metre yaklaşıldığında arından dört tarafa aynı ölçülerde kontrol sondajları yapılır.